prof. dr hab. Andrzej Blikle prezes stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych
Dyskurs na temat opłacalności etyki w biznesie toczy się wokół milczącego założenia, że choć – co do zasady – może i powinniśmy działać etycznie, to jednak „niewidzialna ręka rynku” zmusza nas do działań nie zawsze uczciwych. Pojawiają się też opinie, że szczególnie w „dzisiejszych kryzysowych czasach” na etykę pozwolić sobie nie możemy.
Tymczasem to nie kryzys doprowadził do działań nieetycznych, ale działania nieetyczne – do kryzysu. Dziś wielu ekspertów uznaje, że ten stan był wywołany nie tylko złą polityką rządów, ale przede wszystkim deficytem etyki w biznesie. A przy okazji okazało się, że okres prosperity rynkowej wcale działań etycznych nie gwarantuje. Że etyka jest praktyczna, głosił już Immanuel Kant. Oczywiście na krótką metę taniej jest ukraść niż kupić, ale kto buduje firmę na lata, tego z pewnością złodziejstwo nie utuczy. Pogląd, że opłaca się być uczciwym, znajduje wiele dowodów zarówno jednostkowych, jak i statystycznych. Skąd więc bierze się przekonanie, że etyka w biznesie się nie opłaca? Oczywiście z niewiedzy.
W moim osobistym przekonaniu powody opłacalności etyki dzielą się na dwie grupy: powody zewnętrzne wobec firmy i powody wewnętrzne.
Powody zewnętrzne dotyczą przede wszystkim społeczeństw bogatych (do których my też należymy!) i są związane z rosnącym zainteresowaniem wartościami etycznymi. Na przykład w Stanach Zjednoczonych 65% konsumentów chce kupować produkty i usługi od firm, które służą dobru społecznemu.
Powody wewnętrzne są związane ze stosunkiem firmy do pracownika, a w szczególności z mechanizmami motywacyjnymi. Wbrew, niestety, dość powszechnym poglądom menedżerów najsilniejszym motywatorem człowieka jest nie pieniądz, ale jego potrzeba godności, która przekłada się na etos dobrej pracy. Firmy, które zachowują się nieetycznie niszczą ten etos i powodują, że pracownicy czują się zwolnieni z moralnego imperatywu uczciwego traktowania swoich obowiązków. Praca jest niestaranna, koszty wysokie, a klient oszukiwany.
