Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety

SPIS TREŚCI

– co może zaoferować spalarnia odpadów komunalnych, aby osiągnąć zasobooszczędną gospodarkę?

Spalanie odpadów z odzyskiem energii odgrywa ważną, podwójną rolę w systemach zarządzania odpadami i energią. Niniejszy artykuł pokazuje, jak spalarnia tworzy ciepło z odpadów i zamienia popiół w zasoby.

Marta Gurin
Technical & Scientific
Officer Confederation of
European Waste-to-
Energy Plants (CEWEP)

Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety to podtytuł 7. programu działań w zakresie środowiska [5], który jest dokumentem przewodnim dla europejskiej polityki ochrony środowiska do roku 2020. Drugim z trzech podstawowych celów jest uczynienie europejskiej gospodarki zasobooszczędną, zieloną, konkurencyjną i niskoemisyjną.

W niedawnym komunikacie zatytułowanym Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy [6], któremu towarzyszy wniosek legislacyjny dotyczący przeglądu celów w zakresie gospodarowania odpadami, Komisja Europejska proponuje ponadto ramy dla osiągnięcia zasobooszczędnej gospodarki poprzez działania w zakresie gospodarki odpadami.

Po ogólnym spojrzeniu na spalanie odpadów z odzyskiem energii w Europie, artykuł ten zaprezentuje dwa przykłady dobrych praktyk pokazujących, jak w szczególności przetwarzanie odpadów resztkowych w spalarniach pasuje do europejskiej strategii efektywnego korzystania z zasobów. Niniejszy artykuł będzie zatem obejmować spalanie jako istotne ogniwo w gospodarce o obiegu zamkniętym.

Spalarnie odpadów komunalnych w Europie

Zamiast składowania, pozostałości z gospodarstw domowych i podobne odpady przemysłowe i handlowe, które nie nadaje się do recyklingu, są przetwarzane w zakładach termicznego przekształcania. Jest to higieniczna metoda przetwarzania odpadów oraz zmniejszenia ich objętości o około 90%. Jednocześnie energia zawarta w odpadach jest odzyskiwana w postaci pary wodnej, ciepła lub elektryczności w zależności od zapotrzebowania. Te podstawowe fakty wskazują na istotną podwójną rolę spalarni w systemach gospodarki odpadami i energią.

Rys. 1 Spalanie z odzyskiem energii w Europie 2012, ŹRÓDŁ O: CEWEP.

W 2012 roku 456 zakładów termicznego przekształcania odpadów w całej Europie (kraje członkowskie UE + Norwegia i Szwajcaria) odzyskało energię i zapobiegło składowaniu na wysypiskach 79 milionów ton odpadów resztkowych. Około 50% energii wytwarzanej przez spalarnie pochodzi z biodegradowalnej biomasy [7], dostarczającej niskoemisyjny wkład do systemu energetycznego. Część energii produkowana przez spalarnie pomaga osiągnąć założenia strategii Unii Europejskiej (UE) w zakresie odnawialnych źródeł energii na pokrycie 20% całego zużycia energii w 2020 r.

Energia dostępna z masy odpadów przetworzonych termicznie w spalarniach w 2012 roku stanowi 32 mld kWh energii elektrycznej i 79 mld kWh ciepła. Ta ilość wystarcza, aby zapewnić niskoemisyjną energię elektryczną 14 mln mieszkańców oraz ciepła niskoemisyjnego również 14 mln mieszkańców. Energia ta jest dostępna lokalnie i zmniejsza zapotrzebowanie na import paliw kopalnych. Co więcej, można dzięki niej zastąpić rocznie od 8 do 44 mln ton paliw kopalnych (gaz, ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny), które emitują 22-43 mln ton CO2. Biorąc pod uwagę fakt, że w 2012 kraje członkowskie UE importowały 106 mld m³ gazu ziemnego z Rosji [4], warto zauważyć, że zawartość energetyczna odpadów przetwarzanych przez spalarnie w 2012 wynosi 19% importu gazu z Rosji w 2012 roku i w 2020 roku mogłaby osiągnąć nawet 33% tego importu.

Spalanie z odzyskiem energii zastępuje paliwa kopalne, zapewnia bezpieczeństwo dostaw (dostępne lokalnie źródło energii) i zapewnia energię opłacalną i odnawialną. Oprócz wkładu do systemu energetycznego, spalanie odpadów odgrywa ważną rolę w ograniczaniu składowania na składowiskach, w ten sposób wspomagając recykling. Zapewnia również recykling wysokiej jakości przez przetwarzanie wszystkich odpadów resztkowych nienadających się do ponownego recyklingu. Recykling wielu odpadów z pewnością dostarcza wartościowych produktów, ale także – i nieuchronnie, jeśli celem są „czyste cykle” – wytwarza pozostałości po recyklingu, które nie nadają się do dalszego użytku, a które muszą być usunięte z cyklu. Zatem, składowanie i spalanie są równie istotne jak zapobieganie i recykling i zależą od siebie, aby zadanie [zrównoważonej gospodarki odpadami] zostało wykonane [1].

Rys. 2 Cykl spalania z odzyskiem energii w 2012, ŹRÓDŁO: CEWEP.

Nowe surowce wtórne zależą od jakości odpadów sortowanych. Warto zauważyć, że istnieją pewne materiały, które są zbyt brudne lub zbyt zanieczyszczone – zawierają na przykład środki zmniejszające palność lub metale ciężkie i materiały mieszane, które są zbyt trudne lub zbyt kosztowne do sortowania. Po wielokrotnym recyklingu następuje utrata jakości właściwości materiałów (szczególnie włókna z tworzyw sztucznych i papieru tracą swoje właściwości), a aktywność sortowania produkuje odpady, które muszą być utylizowane. Recykling ma ograniczenia i jest środkiem do celów wyższego szczebla. – Nie jest celem samym w sobie [10]. Jeżeli nie jest możliwy recykling wysokiej jakości, odpady powinny być zamieniane w energię, a nie składowane. Nawet kraje o najwyższym wskaźniku recyklingu w Europie: Niemcy, Belgia, Szwecja, Holandia, Austria i Dania, które składują mniej niż 10% i poddają recyklingowi powyżej 50% swoich odpadów komunalnych, wykorzystują spalarnie do przetworzenia pozostałych odpadów, które nie nadają się do recyklingu. Wszystkie te kraje wprowadziły zakazy składowania odpadów, aby w jak największym stopniu poddawać je recyklingowi i zamieniać w energię odpady, które nie nadają się do recyklingu.

Spalanie zapobiega składowaniu odpadów, zmniejsza ich ilość, stanowi ostateczne ujście dla substancji zanieczyszczających i utrzymuje je poza obiegiem recyklingu.

Ciepło z odpadów w Danii

W wielu europejskich miastach zakłady termicznego przekształcania odpadów są podłączone do lokalnych sieci ciepłowniczych zapewniając, niski koszt i zrównoważoną energię. Na przykład w Paryżu, Brescii, Kopenhagadze i Malmö zrównoważona energia z odpadów pokrywa ponad 50% zapotrzebowania na ciepło [2].

W Europie energia odzyskana z odpadów przeznaczona do systemów ciepłowniczych stanowi 50 TWh rocznie, czyli około 10% całkowitego ciepła dostarczanego za pośrednictwem systemów ciepłowniczych. Badanie planu działań ciepłowniczych Europa 2050 [8] wskazuje, że potencjał wykorzystania ciepła z odpadów może stanowić 200 TWh rocznie do 2050 roku.

Rys. 3 Zarządzanie odpadami komunalnymi w Europie w 2012, ŹRÓDŁ O: CEWEP w oparciu o Eurostat 2012.

Dobry przykład synergii pomiędzy spalarniami i sieciami ciepłowniczymi można znaleźć w Danii. Od kryzysu naftowego w 1970 roku w Danii dołożono wielu starań w celu zbudowania sieci ciepłowniczych, aby zmniejszyć uzależnienie od ropy naftowej. spalanie odpadów jest częścią tej strategii, ponieważ odpady są lokalnym źródłem paliwa, które oprócz zmniejszenia zużycia paliw kopalnych, przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa dostępności paliwa.

Jedną z największych na świecie sieci ciepłowniczych jest sieć w Kopenhadze, która rozciąga się ponad 50 km ze wschodu na zachód. Trzy spalarnie zaopatrują w ciepło tę samą sieć, a ponad 50% całkowitego ciepła w aglomeracji kopenhaskiej jest generowane z odpadów.

Duńskie czynniki sukcesu w wykorzystaniu ciepła z odpadów to:

zakaz składowania odpadów palnych,
działanie zakładów spalarni w trybie połączonego wytwarzania ciepła i energii (kogeneracja),
duża gęstość sieci ciepłowniczych,
wysokie wykorzystanie energii i wysoka efektywność energetyczna,
wysoki poziom akceptacji społecznej.

Z popiołów do zasobów w Holandii

Popioły paleniskowe są pozostałością procesu spalania. Nawet jeśli odpady były wcześniej sortowane, niektóre metale wciąż się w nich znajdują. Metale żelazne i metale nieżelazne mogą być wyodrębnione z popiołów paleniskowych i poddane recyklingowi np. do odlewów aluminiowych dla przemysłu motoryzacyjnego. Po wyodrębnieniu metali, reszta popiołów (frakcja mineralna), które są jak żwir czy piasek, jest przechowywana przez jakiś okres przed wykorzystaniem jako wtórne kruszywa w budownictwie, głównie jako materiał do fundamentów (drogi, parkingi, itp.) [3]. Skład popiołów paleniskowych jest różny w zależności od wsadu do spalarni. Średnio w 1000 kg popiołu paleniskowego mineralna frakcja wynosi 80-85%, metale żelazne 10-15%, a metale nieżelazne 3-5%.

Spalarnie przyczyniają się do powstania społeczeństwa recyklingu i do poprawy efektywności wykorzystania zasobów w Europie poprzez wykorzystanie nieuniknionych odpadów jako cennego surowca. Recykling popiołów paleniskowych jest częścią strategii efektywnego gospodarowania zasobami. Dobry przykład efektywnego wykorzystania zasobów popiołów paleniskowych można znaleźć w Holandii. Holenderskie zakłady termicznego przekształcania odpadów są bardzo wydajne w odzyskiwaniu energii, a obecnie dostarczają prawie 12% całej energii zrównoważonej wytwarzanej w Holandii [11]. Jest to jednak tylko część ich wkładu do zasobów wydajnej gospodarki. Ponadto użycie kruszywa i recycling metali z popiołu paleniskowego odgrywają bardzo ważną rolę.

Prawo holenderskie [9] ustanowiło ścisłe ramy wykorzystania kruszywa wytworzonego z popiołów paleniskowych jako materiału budowlanego. Przez ponad 20 lat około 20 milionów ton wykorzystano jako materiał (fundament) do budowy dróg [12].

W 2013 roku w Holandii, około 7,5 mln ton odpadów resztkowych zostało poddanych obróbce termicznej w spalarniach. Około 1,7 mln ton popiołów paleniskowych zamieniono na frakcję mineralną. Pomimo że odpady są selektywnie zbierane, nadal pozostają pewne metale, które odzyskuje się z popiołów paleniskowych. W roku 2013 około 116,2 ton metali żelaznych i 27,1 ton metali nieżelaznych odzyskano z popiołów paleniskowych i przeznaczono do dalszego użytku [13].

Wnioski

Duńskie i holenderskie przykłady mogą być stosowane w krajach, w których obecnie jest opracowywany zintegrowany system gospodarki odpadami. W głównych miastach Polski istnieją sieci ciepłownicze, a większość odpadów wciąż trafia na składowiska. W rezultacie traci się energię i potencjał materialny tych odpadów. Zatem istotne jest wdrożenie w Polsce zintegrowanego podejścia w konstruowaniu systemu gospodarki odpadami, który właściwie uwzględni środowisko, energię i aspekty zasobów.

Jeżeli nie jest możliwy recykling wysokiej jakości, odpady powinny być zamieniane w energię, a nie składowane

Takie zrównoważone podejście zostało opisane w następujący sposób przez prof. P.H. Brunnera: Dwa główne cele gospodarki odpadami to ochrona ludzi i środowiska oraz zachowanie zasobów, takich jak materiały, energia i przestrzeń. Dla zrównoważonej gospodarki odpadami, trzecim celem jest zarządzanie odpadami w sposób, który nie pozostawi żadnych obciążeń dla sąsiadów i przyszłych pokoleń (problemy związane z gospodarowaniem odpadami nie powinny być przenoszone w czasie i przestrzeni). Ma to na celu ochronę przyszłych konsumentów poprzez usunięcie niebezpiecznych substancji ze strumienia recyklingu, takie przetwarzanie odpadów, aby tylko znikoma ilość emisji przenikała do środowiska, oraz takie składowiska, które wymagają minimalnej późniejszej obsługi. Koncepcje, aby osiągnąć powyższe cele są różnorodne, od przeciwdziałania do recyklingu, kompostowania, wykorzystania energii z odpadów (WtE) i składowania [1].

CEWEP (Konfederacja Europejskich Zakładów Waste- -to-Energy) jest stowarzyszeniem patronackim właścicieli i operatorów zakładów Waste-to-Energy (spalanie odpadów z odzyskiem energii) w całej Europie. Członkowie CEWEP są zobowiązani do zapewnienia wysokich standardów ochrony środowiska, osiągnięcia niskiej emisji i utrzymania najnowocześniejszego stanu produkcji energii z odpadów, które nie nadają się do zrównoważonego recyklingu (np. materiały zbyt zanieczyszczone lub materiały, które utraciły właściwości po wcześniejszym recyklingu).

ŹRÓDŁA:

Brunner P.H., Cycles, spirals and linear flows, Waste Management and Research 2013 31:1, www.wmr.sagepub.com/content/31/10_suppl/1.citation (16.12.2014).
CEWEP, ESWET, EHP, DHC+, Warmth from Waste: A Win-Win Synergy, April 2014, www.cewep.eu/information/energyclimate/warmthfromwaste/1115.Warmth_from_Wa ste_A_Win-Win_Synergy.html (16.12.2014).
CEWEP, Environmentally sound use of bottom ash, www.cewep.eu/information/publicationsandstudies/statements/ceweppublications/m_722 (16.12.2014).
Eurostat 2012.
Komisja Europejska, DECYZJA NR 1386/2013/UE z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r. „Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”, www.ec.europa.eu/environment/newprg/ (16.12.2014).
Komisja Europejska, Komunikat COM(2014) 398 końcowy z dnia 2 lipca 2014 Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy, www.ec.europa.eu/environment/circular-economy/ (16.12.2014).
Komisja Europejska, Dyrektywa 2009/28 / WE w sprawie energii ze źródeł odnawialnych, www.eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32009L0028&from=EN (16.12.2014).
Plan działań ciepłowniczych Europa 2050 (drugie badanie wstępne dla UE27), maj 2013, www.heatroadmap.eu/ (16.12.2014).
Środowisko Rijkswaterstaat, Rozporządzenie dotyczące jakości gleby, www.rwsenvironment.eu/subjects/soil/legislation-and/soil-quality-decree/ (16.12.2014).
Velis C.A., Brunner P.H., Recycling and resource efficiency: it is time for a change from quantity to quality, Waste Management & Research 2013 31: 539, www.wmr.sagepub.com/content/31/6/539.full.pdf+html (16.12.2014).
Vereniging Afvalbedrijven, www.wastematters.eu/about-dwma/activities/waste-to- energy/activities-in-the-netherlands.html (16.12.2014).
Vereniging Afvalbedrijven, www.verenigingafvalbedrijven.nl/afvalmanagement/energie-uit-afval/bodemas-als-grondstof.html (16.12.2014).
Vereniging Afvalbedrijven, www.verenigingafvalbedrijven.nl/nieuws/nieuwsbericht/reststoffen-verbranding- afval-biomassa-slib-2013.html (16.12.2014).

dr hab. inż. Tadeusz Pająk, Eur Ing
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Katedra Systemów Energetycznych i Urządzeń Ochrony
Środowiska

Przedstawiony w lipcu 2014 r. przez Komisję Europejską wniosek dokonania przez kraje członkowskie przeglądu celów w zakresie gospodarowania odpadami, określonych w trzech dyrektywach: w dyrektywie 2008/98/WE w sprawie odpadów, dyrektywie 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów oraz dyrektywie 94/62/ WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych w założeniu swoim zapewnić powinien lepsze wykorzystania zasobów w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym, a przede wszystkim wzmocnić znaczenie recyklingu w państwach członkowskich. I mimo tego, że aktualnie przedłożony wniosek KE w zakresie proponowanych celów osiągania poziomów recyklingu w roku 2030 został wstrzymany, to trend ten należy traktować, jako stały (z ewentualną jedynie modyfikacją zakładanych celów). Konsekwencją tego trendu będzie w najbliższej przyszłości:

ograniczenie wykorzystania składowisk do deponowania wyłącznie odpadów niepodlegających odzyskowi,
wzrost znaczenia odzysku energii, realizowanego w instalacjach termicznego przekształcania, z ograniczeniem jednak do odzysku energii jedynie z odpadów komunalnych, niepodlegających recyklingowi.
W związku z wyżej wymienionym przeglądem i wynikającymi stąd wyzwaniami przeniesionymi do krajowych realiów prawnych, przyjętych strategii i planów w zakresie gospodarki odpadami, zasadne staje się uważne spojrzenie na następujące zagadnienia:

a) terminy wprowadzenia zakazu składowania nieprzetworzonych odpadów oraz terminy redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji,
b) możliwości dalszego wzrostu efektów recyklingu materiałowego i organicznego w aspekcie osiągania sugerowanych przez KE celów w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych i opakowaniowych,
c) udziału w krajowych systemach gospodarki odpadami komunalnymi instalacji termicznego przekształcania odpadów wobec już realizowanych budów tego typu zakładów oraz planowanych nowych.

Zakaz, redukcja składowania odpadów

Stan rozwoju krajowej gospodarki odpadami komunalnymi, określony w oparciu o dane dostępne za Eurostat 2012, nie należy do grupy wiodących wśród krajów członkowskich UE. Dominujący udział ma nadal składowanie odpadów, które słusznie postrzegane jest za najbardziej prymitywną i zagrażającą środowisku metodę zagospodarowania odpadów. Udział recyklingu wzrasta, ale nadal jest niski. Praktycznie nie ma jak dotąd udziału termicznego przekształcania odpadów – sytuację Polski na tle innych krajów UE dobrze ilustruje rys. 3 z opracowania Marty Gurin w bieżącej „Logistyce Odzysku” (s. 26).

W prawie krajowym obowiązują dwa zapisane ograniczenia dotyczące składowania odpadów. Jedno, zawarte w art. 3c ust. 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391) oraz w rozporządzeniu MŚ (Dz. U. 2012 poz. 676), dotyczy znaczącej redukcji odpadów ulegających biodegradacji, które od 16 lipca 2020 r. będzie można składować, z redukcją do 65% ich masy w stosunku do ilości z roku 1995 r., oraz drugie – zapisane na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2013 poz. 38). Zapisane w paragrafie 6.4 oraz w załączniku nr 4 do tego rozporządzenia kryteria dopuszczania do składowania na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne wykluczą z możliwości składowania niemal wszystkich zmieszanych odpadów komunalnych, a także komunalnych osadów ściekowych. Zakaz ten ma zacząć obowiązywać z dniem 01.01.2016 r. i jest prolongatą już wcześniej ogłoszonego terminu, jakim w poprzedniej wersji tego rozporządzenia był dzień 01.01.2013.

O ile redukcja odpadów ulegających biodegradacji do roku 2020 nie budzi większych obaw, tak zakaz wynikający z powyższego rozporządzenia, z terminem już raz przesuniętym, budzi sporo wątpliwości, a nawet wydaje się nierealny. Zakaz, który zacznie obowiązywać z dniem 01.01.2016 r., a więc za niespełna 12 miesięcy, nie jest poparty żadną strategią, a także nie ma gwarancji w postaci już istniejących instalacji typu RIPOK, że przetworzą one cały strumień zmieszanych odpadów komunalnych tak, aby spełniły wymagane kryteria.

Perspektywy wzrostu efektów recyklingu

Jak wskazuje wspomniany wcześniej rysunek, prezentujący dane Eurostat 2012, recykling, rozumiany, jako materiałowy i organiczny oraz termiczne przekształcanie odpadów wobec nowych wyzwań, dyskutowanych w związku z propozycją zmian sugerowanych przez KE, to jedyne metody zagospodarowania odpadów komunalnych we współczesnych systemach gospodarki. Nie ma w nich miejsca dla składowania, które KE proponuje całkowicie wyeliminować od roku 2025. Z powodzeniem i od kilku lat systemy takie realizują: Niemcy (35% spalanie odpadów, 65% recykling), Belgia (42%, 57%), Szwecja (52%, 47%), Holandia, Austria oraz Dania. W krajach tych składowanie nieprzetworzonych odpadów jest od kilku lat zabronione, (w Dani od 1998 r.), a widoczny jest znaczący udział recyklingu, jako metody o najwyższym priorytecie w hierarchii postępowania z odpadami. Zakładane w ramach dyskutowanych zmian osiągnięcie w roku 2030 poziomu recyklingu na poziomie 70% – i to przy wysokiej jakości surowców wtórnych – będzie jednak bardzo trudne i jest mocno dyskusyjne wśród krajów członkowskich. Niewątpliwie w Polsce niezbędny jest dalszy i efektywny wzrost recyklingu. I jest to jedno z podstawowych wyzwań dla obecnie realizowanej polityki w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi.

Szacuje się, że sumaryczna wydajność kolejnych niezbędnych spalarni odpadów powinna wynosić od 1 do 1,5 mln ton rocznie

Udział metod termicznego przekształcania

Jak dotąd udział metod opartych na termicznym przekształcaniu odpadów komunalnych jest niemal zerowy (wynosi ok. 0,4%). Aktualnie jednak w daleko zaawansowanym stadium budowy znajduje się 6 instalacji tego typu, realizowanych w ramach POIiŚ 2007-2013 przy wsparciu funduszy UE (w sumie ok. 1,6 mld PLN). Są to budowy w: Bydgoszczy, Białymstoku, Koninie, Krakowie, Poznaniu i Szczecinie. Sumaryczna ich wydajność wynosi ok. 1 mln t/rok. Zakończenie ich budowy planowane jest z końcem 2015 lub początkiem 2016 roku. Udział tych instalacji w zagospodarowaniu odpadów komunalnych wynosić będzie w 2016 r. około 8%. Niezbędne są kolejne tego typu instalacje w perspektywie 2020 r., dla których wsparciem finansowym może być nowa perspektywa finansowania na lata 2014-2020.

Biorąc pod uwagę zaproponowane przez KE założenia odnośnie poziomów recyklingu i poddawania termicznemu przekształcaniu jedynie odpadów niepodlegających recyklingowi, szacuje się, że sumaryczna wydajność kolejnych niezbędnych spalarni odpadów powinna wynosić od 1 do 1,5 mln ton rocznie. Pod uwagę należy wziąć także stosunkowo już wysokie efekty na drodze współspalania odpadów w przemyśle cementowym.

Podsumowując, zauważyć można, że zaproponowane przez KE zmiany w zakresie zasadniczych dyrektyw dotyczących odpadów, pomimo że ich zakres nie jest jeszcze ostatecznie uzgodniony, implikować będą wprowadzenie w naszym kraju zakazu składowania odpadów, znaczącego wzrostu udziału recyklingu, jak i metod termicznego przekształcania odpadów komunalnych uzupełniających współczesne systemy gospodarki odpadami. Wymagać to będzie podjęcia pilnych studiów, które te zamierzenia wzajemnie uwzględnią, zarówno od strony logistycznej, technologicznej, ekonomiczno – finansowej i oddziaływania na środowisko. Niewykluczone, że część z tych studiów zawartych może zostać w ramach konstrukcji nowego krajowego i wojewódzkich planów gospodarki odpadami.

Logistyka Odzysku 1/2015 (14), str. 24-31