Wymieranie gatunków i pojawianie się w ich miejscu nowych to zjawisko naturalne i charakterystyczne dla procesu ewolucji. Niestety, ogromna ekspansja człowieka oraz intensywny rozwój cywilizacji w XX wieku spowodował znacznie przyspieszenie tego zjawiska i szacuje się, że obecnie jest ono do 1000 razy szybsze niż naturalny proces wymierania. Jeżeli człowiek nie powstrzyma tego procesu, z każdym dziesięcioleciem ginąć będą kolejne gatunki
zwierząt i roślin. Dlatego też podejmowane są działania – także o charakterze legislacyjnym
– których celem jest zachowanie bioróżnorodności i ochrona gatunków zagrożonych.
SPIS TREŚCI
Konwencja o różnorodności biologicznej
Konwencja jest owocem Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro, który odbył się w czerwcu 1992 roku. Jest to obecnie jedno z najbardziej powszechnych porozumień międzynarodowych – ratyfikowało je prawie 200 państw – w tym Polska w 1996 roku. W konwencji podkreślono znaczenie bioróżnorodności, której ochrona jest obowiązkiem wszystkich mieszkańców Ziemi, a w sposób szczególny obowiązek ten ciąży na państwach. To na ich obszarach bowiem żyją zwierzęta i znajdują się rośliny zagrożone wyginięciem.
Nadrzędne cele konwencji to:
- Ochrona różnorodności biologicznej.
- Zrównoważone użytkowanie elementów różnorodności biologicznej.
- Uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów
genetycznych.
Ochrona zagrożonych gatunków odbywa się na dwóch płaszczyznach: w miejscu naturalnego
występowania gatunku – in situ (w tym celu m.in. tworzy się obszary chronione i odtwarza
ekosystemy o zniszczonej bioróżnorodności) oraz ex situ, polegająca na zachowywaniu elementów różnorodności biologicznej poza miejscem ich naturalnego występowania,
m.in. w bankach genów, ogrodach zoologicznych i botanicznych. Kraje wysoko rozwinięte
powinny udzielać wsparcia (w tym finansowego) krajom rozwijającym, aby te mogły również prowadzić działania zmierzające do ochrony i zrównoważonego użytkowania zasobów przyrodniczych oraz realizować badania naukowe i działania edukacyjnych podnoszące świadomość społeczną w tym zakresie. W tym celu powołany został Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska (GEF). Najważniejszym organem Konwencji jest Konferencja
Stron, dokonująca przeglądu wdrażania Konwencji oraz podejmująca decyzje określające
zadania dla stron i sekretariatu Konwencji.
www.mos.gov.pl/artykul/2959_materialy/10650_konwencja_o_roznorodnosci_biologicznej.html
Natura 2000
to sieć obszarów chronionych w całej Europie. Jej funkcjonowanie opiera się na integracji ochrony przyrody z działalnością człowieka (gospodarczą i kulturalną). Idea narodziła się
również w 1992 roku w Rio de Janeiro podczas Szczytu Ziemi. Słowo „natura” brzmi podobnie
niemal we wszystkich językach, a 2000 oznacza rok, w którym sieć miała osiągnąć założone cele. Najważniejszym zadaniem wprowadzania sieci Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania gatunków roślin i zwierząt oraz ochrona różnorodności biologicznej na terenie Unii Europejskiej (tutaj przyroda jest szczególnie zagrożona m.in. ze względu na dużą gęstość zaludnienia). Sieć Natura 2000 funkcjonuje w oparciu o dwie Dyrektywy UE: Ptasią i Siedliskową. Ich zapisy nie obowiązują wprost w państwach członkowskich, muszą jednak być wprowadzone do aktów prawnych danych krajów. W Polsce jest to Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku. Sieć Natura 2000 w UE liczy ok. 26 tys. obszarów zajmujących ok. 145 tys. km² powierzchni morskiej i blisko 800 tys. km² powierzchni lądowej (18% powierzchni krajów UE). W 2011 r. decyzją KE obszar NATURA 2000 rozszerzono o kolejne 18,8 tys. km². Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 1/5 powierzchni lądowej kraju. W jej skład wchodzi: 849 obszarów siedliskowych oraz 145 obszarów ptasich.
CITES (in. Konwencja Waszyngtońska)
Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, sporządzona w Waszyngtonie, w dniu 3 marca 1973 roku. Jej celem jest ochrona dziko występujących zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem – służyć temu ma zaostrzona kontrola i ograniczenie handlu tymi zwierzętami i roślinami, a także ich częściami (np. kość słoniowa) i produktami pochodnymi (np. fortepian z klawiszami z kości słoniowej). Rzeczpospolita Polska ratyfikowała przystąpienie do Konwencji 12 grudnia 1989 roku. Weszła ona w życie w Polsce 12 marca 1990 roku. Funkcję Organu Zarządzającego Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) w Polsce pełni Minister Środowiska, natomiast funkcję Organu Naukowego Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) – Państwowa Rada Ochrony Przyrody. MS
Więcej informacji na stronie www.mos.gov.pl/kategoria/2496_konwencja_waszyngtonska_cites/
Artykuł pochodzi z MiniLO&Aniela nr 6/2014.
