Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko

Przedsięwzięcia o potencjalnie znaczącym oddziaływaniu na środowisko stanowią istotne wyzwanie zrównoważonego rozwoju, wymagając kompleksowej oceny, nadzoru oraz skoordynowanych działań administracyjnych. Przedsięwzięcia mogące znacząco wpłynąć na środowisko stają się punktem zapalnym dla społeczeństwa, które coraz bardziej zdaje sobie sprawę z potrzeby zrównoważonego rozwoju. Wprowadzanie nowych technologii, rozwijanie sektorów przemysłowych czy nawet planowanie urbanistyczne — każda decyzja podejmowana na poziomie lokalnym, regionalnym czy globalnym wymaga teraz głębokiej refleksji nad jej skutkami dla przyrody.

W obliczu tych wyzwań kluczową kwestią staje się pytanie: jakie środki ochrony środowiska powinny być wdrożone, aby minimalizować negatywne konsekwencje przedsięwzięć dla ekosystemu? Jednocześnie, jak skonstruować politykę zachęt i regulacji, które sprzyjają innowacjom ekologicznym, a jednocześnie nie hamują rozwoju gospodarczego?

Analiza oddziaływania projektów na środowisko staje się zatem integralnym elementem procesów decyzyjnych, a świadomość społeczeństwa na temat ekologicznych aspektów działań gospodarczych rośnie. W tym kontekście konieczne jest spojrzenie na przedsięwzięcia nie tylko z perspektywy zysków ekonomicznych, lecz również z uwzględnieniem długofalowych efektów dla naszej planety.

Przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko – definicja, rozróżnienie, znaczenie

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (dalej: „rozporządzenie”) stanowi istotny instrument regulacyjny, mający na celu skoordynowane zarządzanie przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko. Przede wszystkim dokument definiuje te działania jako takie, które wywierają negatywny wpływ na klimat, przyrodę i życie mieszkańców, zarówno w trakcie realizacji, jak i w fazie eksploatacji. W ramach rozporządzenia znajduje się obszerna lista ponad 150 różnorodnych inwestycji, które zostały podzielone na dwie główne kategorie: te, które zawsze znacząco oddziałują na środowisko, oraz te, które jedynie potencjalnie mogą wpływać w ten sposób. To rozróżnienie ma kluczowe znaczenie dla procesu inwestycyjnego, gdyż determinuje ono procedury uzyskiwania decyzji i pozwoleń.

W praktyce, przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko podlegają bardziej rygorystycznym procedurom Oceny Oddziaływania na Środowisko — OŚ niż te, które jedynie potencjalnie tak oddziałują. Dla pierwszej kategorii konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej analizy wpływu na świat zewnętrzny, obejmującej aspekty, takie jak emisje, zużycie zasobów, zagrożenia dla bioróżnorodności itp. W rezultacie proces ten stawia przed inwestorami wyższe wymagania i nakłada na nich większą odpowiedzialność w zakresie ochrony środowiska. Rozporządzenie stanowi zatem kluczowy instrument w zakresie ochrony natury, dostarczając struktury regulacyjnej, która ma na celu minimalizację negatywnego wpływu dużych działalności na ekosystemy naturalne i jakość życia społeczności lokalnych. Obejmuje ono również monitorowanie, sprawozdawczość i nadzór nad realizacją przedsięwzięć, co wspiera skuteczne zarządzanie ryzykiem środowiskowym.

Jakie rodzaje przedsięwzięć mogą zawsze znacząco oddziaływać na środowisko?

Przedsięwzięcia o zawsze znaczącym wpływie na środowisko stanowią istotne wyzwanie dla naszej planety. Łącznie w rozporządzeniu można znaleźć ponad 50 rodzajów działalności. Zaliczają się do nich:

• instalacje służące do wytwarzania produktów farmaceutycznych i chemicznych, w tym podstawowych produktów lub półproduktów chemii organicznej i nieorganicznej, nawozów, środków ochrony roślin, a także materiałów wybuchowych;
• elektrownie konwencjonalne, elektrociepłownie lub inne instalacje do spalania paliw o mocy cieplnej nie mniejszej niż 300 MW rozumianej jako ilość energii wprowadzonej w paliwie do instalacji oraz elektrownie jądrowe i inne reaktory jądrowe o mocy nominalnej nie większej niż 1 kW;
• instalacje o mocy nie mniejszej niż 100 MW oraz te zlokalizowane na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej wykorzystujące do wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru;
• instalacje związane z wytopem, prażeniem oraz pierwotną produkcją rud metali z zastosowaniem procesów metalurgicznych;
• hodowle zwierząt, których liczba dużych jednostek przeliczeniowych wynosi ponad 210 (105 w przypadku norek);
• oczyszczalnie ścieków obsługujące miejscowości powyżej 150 000 mieszkańców.

Sprawdź >> Audyt: Gospodarka Odpadami 

A przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać?

Przedsięwzięcia, które mają potencjalnie znaczący wpływ na środowisko, występują w obecnych czasach dwukrotnie częściej niż w ubiegłym wieku. Do tej kategorii zaliczamy również pewne rodzaje inwestycji z pierwszej grupy, jednak realizowanych na mniejszą skalę. Dotyczą one m.in. produkcji energii, wydobycia i przetwarzania minerałów, obróbki metali czy procesów chemicznych wytwarzania różnego rodzaju produktów. Ponadto lista została poszerzona o następujące zagrożenia:

1. Instalacje służące do wytwarzania, przetwarzania, konstrukcji i naprawy produktów przemysłowych, takich jak pojazdy mechaniczne, silniki, samoloty czy sprzęt kolejowy. Obejmuje to również produkcję szkła, czyszczenie oraz procesy wykończalnicze włókien i materiałów włókienniczych, garbowanie lub uszlachetnianie skór, a także produkcję papieru lub tektury.
2. Tereny narciarskie znajdujące się na obszarach objętych ochroną przyrody oraz ich otulinach lub o powierzchni powyżej 10 ha. Dotyczy to także ośrodków wypoczynkowych i hoteli poza obszarami mieszkaniowymi czy przemysłowymi, a także stałych pól kempingowych i karawaningowych.
3. Zabudowa przemysłowa, w tym instalacje fotowoltaiczne (farmy fotowoltaiczne PV) lub magazynowe, wraz z towarzyszącą infrastrukturą, o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 1 ha lub 0,5 ha na obszarach chronionych przyrodą.
4. Centra handlowe z odpowiadającą im infrastrukturą, o powierzchni użytkowej od 2 ha (0,5 ha na obszarze form ochrony przyrody), a także zabudowę usługową, taką jak szpitale, placówki edukacyjne, kina, teatry lub obiekty sportowe, o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 4 ha.
5. Zmiany w lasach lub innych obszarach o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha pokrytych roślinnością leśną, obejmujące drzewa, krzewy i runo leśne, a także nieużytki przeznaczone na cele rolnicze lub wylesienie w celu zmiany sposobu użytkowania terenu.
6. Instalacje do przetwarzania owoców i warzyw, ryb oraz produktów pochodzenia zwierzęcego i wyrobów cukierniczych, a także do pakowania i puszkowania produktów roślinnych lub zwierzęcych o zdolności produkcyjnej wynoszącej co najmniej 50 ton rocznie.

Sprawdź >> Audyt Środowiskowy

Jak przebiega proces inwestycyjny dla tego typu przedsięwzięć?

Proces inwestycyjny, zwłaszcza w kontekście przedsięwzięć mogących znacząco wpływać na środowisko, podlega szczególnym regulacjom, zgodnie z rozporządzeniem. Każda taka inwestycja, zarówno o potencjalnym, jak i zawsze znaczącym wpływie na środowisko, wymaga uzyskania decyzji środowiskowej przed przystąpieniem do kolejnych etapów procesu inwestycyjnego. Decyzja środowiskowa to niezbędny dokument, poprzedzający starania o decyzję o warunkach zabudowy, zagospodarowania terenu oraz pozwolenie na budowę. Proces jej uzyskania obejmuje przeprowadzenie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, znaną jako OOŚ. W ramach tego procesu inwestor zobowiązany jest dostarczyć raport, który zawiera opis analizowanych wariantów inwestycji oraz analizę potencjalnych skutków jej realizacji.

Należy podkreślić, że choć decyzje środowiskowe są obligatoryjne dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco, jak i tych mogących potencjalnie oddziaływać na środowisko, mogą być również stosowane w przypadku inwestycji spoza tej kategorii, o ile organ odpowiedzialny podejmie taką decyzję. Ostatnim etapem procedury jest wydanie decyzji środowiskowej, której podmiotem procedującym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Przebieg inwestycji, od momentu uwzględnienia jej w grupie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, aż do uzyskania decyzji, może być uzależniony od wielu zmiennych. Dlatego już na etapie koncepcyjnym zaleca się skorzystanie z pomocy specjalistów, takich jak Projekt Zero Waste, którzy oferują wsparcie zarówno w procesie włączania inwestycji do tej kategorii, jak i w całej procedurze uzyskiwania niezbędnych pozwoleń administracyjnych.

Sprawdź >> Audyt Produktowy