System kaucyjny – czy i kiedy wejdzie w życie?

Nowelizacja ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (dalej również: ustawa opakowaniowa) wprowadziła zasady dotyczące funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce. Pierwotnie system kaucyjny miał ruszyć z początkiem 2025 r. W połowie października Minister Klimatu i Środowiska Paulina Hennig-Kloska, oceniła, że system nie jest gotowy do wejścia w życie w wyznaczonym terminie. Zgodnie z najświeższą autopoprawką projektu zmian do ustawy część mechanizmów systemu kaucyjnego zacznie obowiązywać od 1 października 2025.

Co obejmuje aktualny system kaucyjny? Kiedy wejdzie w życie?

1. Przypomnijmy – obecnie obowiązująca ustawa, której zapisy na dzień dzisiejszy nadal wchodzą w życie 1 stycznia 2025 mówi o tym, że system kaucyjny obejmuje:
   • jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów,
   • szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz
   • metalowe (w tym również aluminiowe) puszki o pojemności do 1
2. Nowelizacja ustawy opakowaniowej budziła wiele wątpliwości i postulatów o doprecyzowanie mechanizmów Z tego powodu Ministerstwo Klimatu i Środowiska (dalej również: MKiŚ) zaprezentowało pod koniec lipca projekt kolejnej nowelizacji przepisów (jeszcze bez odłożenia terminu wejścia w życie systemu).
3. W połowie października pojawiły się zapowiedzi przełożenia wejścia w życie systemu na 1 lipca 2025 , następnie potwierdzone poprzez autopoprawkę do nowelizacji opisanej w punkcie 2.
4. 29 października 2024 r. została przyjęta przez rząd autopoprawka projektu ustawy zmieniająca termin wejścia w życie systemu na 1 października 2025 (następnie projekt został skierowany do Sejmu) https://www.gov.pl/web/klimat/nowelizacja- ustawy-o-odpadach-oraz-ustawy-stawy-o-gospodarce-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniowymi-przyjete-przez-rzad
5. Podsumowując: na obecną chwilę, 29.11.2024 r. funkcjonują przepisy prawne wdrażające system kaucyjny od 1 stycznia 2025 r. Jednak procedowany jest projekt zmian, które mają przesunąć wejście w życie systemu na 1 października 2025 r. Projekt nowelizacji będzie przechodził przez cały proces legislacyjny (Sejm, Senat, podpis Prezydenta), możliwe są jeszcze jego kolejne zmiany (o co postulują różni przedstawiciele rynku).

W związku z tym, że na ten moment MKiŚ oraz Rada Ministrów mówią jedynie o przełożeniu wejścia w życie systemu kaucyjnego (nie zakładając zmian merytorycznych w podstawach jego funkcjonowania) – przypominamy o najważniejszych jego założeniach. Nakładane są nowe obowiązki przede wszystkim na wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje (dalej: wprowadzający), ale również na jednostki handlu detalicznego i hurtowego (dalej: sklepy).

Nowe obowiązki dla sklepów

Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, w których są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym i uczestniczących w zakresie co najmniej pobierania kaucji obowiązani będą do umieszczenia w widocznym miejscu informacji o warunkach i trybie zwrotu pustych opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego oraz możliwości zwrotu pobranej kaucji.

Sklepy o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2 obowiązane będą:

• uczestniczyć w systemie kaucyjnym w zakresie pobierania kaucji,
• miały możliwość dobrowolnego dołączenia w zakresie:
  • zwracania kaucji,
  • zbierania pustych opakowań i odpadów,
• prowadzić ewidencję, która będzie obejmowała liczbę nabytych i sprzedanych produktów w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym.

Projekt zakłada, że sklepy o których mowa powyżej oferujące napoje w opakowaniach ze szkła będą uczestniczyć również w systemie kaucyjnym w zakresie zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań, w przypadku pozostałych opakowań projekt w dalszym ciągu pozostawia dobrowolność w tym zakresie. Planowana zmiana ma na celu przeciwdziałanie spadkom obrotów mniejszych sklepów oraz zwiększenie dostępu dla klientów do punktów, w których będą mogli zwrócić szklane opakowania po napojach oraz otrzymać zwrot kaucji.

Sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2 będą obowiązane do:

• pobierania i zwracania kaucji,
• zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych,
• prowadzenia ewidencji, która będzie obejmowała liczbę nabytych i sprzedanych produktów w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, liczbie zwróconych opakowań oraz wysokości pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji.

Nowe obowiązki dla wprowadzających

Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje to przede wszystkim producenci, właściciele marek oraz importerzy. Wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje będzie obowiązany m.in.:

• osiągnąć poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych co najmniej w wysokości określonej w ustawie,
• utworzyć lub nawiązać współpracę z operatorem odbierającym opakowania zwrócone przez konsumentów,
• do zapewnienia odpowiedniego udział wagowego tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu (dotyczy wybranych opakowań z tworzyw sztucznych),
• wnieść opłatę produktową jeżeli nie podpisze umowy z podmiotem reprezentującym oraz nie osiągnie poziomów selek- tywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych,
• sporządzić i złożyć marszałkowi województwa roczne sprawozdanie, jeżeli nie podpisze umowy z podmiotem reprezen- tującym,
• do umieszczenia na opakowaniach oznakowania wskazującego na objęcie opakowania systemem kaucyjnym oraz okre- ślającego wysokość kaucji.

Warunkiem przystąpienia wprowadzających do systemu kaucyjnego jest zawarcie umowy z podmiotem reprezentującym. Wprowadzający mają finansować zadania prowadzone w ramach systemu kaucyjnego przez operatorów.

Należy powiedzieć, że ogólne założenia systemu kaucyjnego – a więc obowiązek jej pobierania oraz możliwość oddawania pustych opakowań w sklepach pozostaną bez zmian. System z pewnością zacznie funkcjonować w Polsce, w stosunkowo niedługim czasie. Jednakże w związku z licznymi i nasilającymi się wątpliwościami branży odpadowej i handlowej – Ministerstwo Klimatu i Środowiska proponuje okresy przejściowe, twierdząc że I połowa 2025 roku będzie swego rodzaju poligonem doświadczalnym.

Jednym z warunków uruchomienia systemu kaucyjnego jest bowiem to, aby w każdej gminie powstał co najmniej jeden stacjonarny punktu odbierania odpadów i opakowań objętych systemem kaucyjnym. Czy zatem faktyczny początek rewolucyjnych zmian jak zwykle pozostał w rękach przedsiębiorców?